Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw[1] weszła w życie 1 września 2023 r., z wyjątkiem art. 1, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2024 r.
Ustawa ta wprowadza m.in. wymagania dotyczące znakowania i sprzedaży napojów energetycznych.
Został przyjęty wymóg dotyczący przekazywania konsumentom nowej, obowiązkowej informacji na temat żywności przewidziany w art. 12n, zgodnie z którym: „Producent lub importer napoju z dodatkiem kofeiny lub tauryny jest obowiązany do oznaczenia opakowania jednostkowego wyrobu widoczną, czytelną oraz umieszczoną w sposób nieusuwalny i trwały informacją o treści „Napój energetyzujący” lub „Napój energetyczny”.
Na podstawie art. 18b. 1. przewidziano następujące sankcje: „Kto, produkuje lub importuje napoje z dodatkiem kofeiny lub tauryny, w opakowaniach jednostkowych niespełniających wymogów, o których mowa w art. 12n, podlega grzywnie do 200 000 zł albo karze ograniczenia wolności, albo obu tym karom łącznie.”
Obowiązek notyfikowania projektów aktów prawnych, które zawierają przepisy techniczne, wynika z dyrektywy (UE)2015/1535, ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego.[2]
Nie każdy akt prawny musi być notyfikowany. Obowiązek dotyczy notyfikowania projektów aktów prawnych, które zawierają przepisy techniczne.
Zgodnie z art.1 ust. 1 lit. f Dyrektywy 2015/1535 przepisy techniczne to:
• specyfikacje techniczne,
• inne wymagania,
• zasady dotyczące usług społeczeństwa informacyjnego,
• przepisy zakazujące produkcji, przywozu, wprowadzania do obrotu i stosowania produktu lub zakazujące świadczenia bądź korzystania z usługi lub ustanawiania dostawcy usług.
Ocena czy projekt zawiera przepisy techniczne w rozumieniu dyrektywy 2015/1535/UE i czy podlega notyfikacji to OBOWIĄZEK MINISTRA WŁAŚCIWEGO – AUTORA PROJEKTU (§ 27 ust. 3 pkt 4 lit. b Regulaminu pracy Rady Ministrów)[3].
Mając na uwadze wprowadzone wymagania oraz sankcje wydaje się zasadne uznanie ich za przepisy techniczne. Tym bardziej, że do TRIS został złożony projekt ustawy w pierwotnym kształcie, który następnie został wycofany.
Z informacji uzyskanych od Krajowego Punktu Kontaktowego ds. Dyrektywy (UE)2015/1535 (TRIS) wynika, że projekt ustawy w przyjętym kształcie nie był przedmiotem procedury notyfikacji zgodnie z Dyrektywą UE 2015/1535.
Również z przepisów szczegółowych dotyczących informacji na temat żywności (w tym znakowania) wynikają obowiązki dla państw członkowskich w sytuacji, jeśli chcą one przyjąć przepisy krajowe.
Zgodnie z art. 39 ust. 1 Rozporządzenia 1169/2011[4]:
Poza obowiązkowymi danymi szczegółowymi, o których mowa w art. 9 ust. 1 i w art. 10, państwa członkowskie mogą wymagać, zgodnie z procedurą określoną w art. 45, podawania dodatkowych obowiązkowych danych szczegółowych w odniesieniu do szczególnych rodzajów lub kategorii środków spożywczych, o ile jest to uzasadnione przynajmniej jednym z poniższych powodów:
Zatem warunkiem przyjęcia przepisów krajowych, w omawianym zakresie, jest realizacja procedury, o której jest mowa w art. 45 Rozporządzenia 1169/2011.
Artykuł 45 Procedura notyfikacji
Biorąc pod uwagę sprawozdania Stałego Komitetu, a przede wszystkim terminy prac nad ustawą i jej przyjęcia, wydaje się mało prawdopodobne, że projekt ustawy został notyfikowany KE, na podstawie art. 45 Rozporządzenia 1169/2011.
Oprócz pytań dotyczących wątpliwości o charakterze proceduralnym, jest też wiele pytań do samej treści ustawy. Kilkanaście zadaliśmy autorowi projektu. Poniżej kilka wybranych:
Jeśli w przypadku ustawy z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw konieczne były notyfikacje zgodnie z Dyrektywą 2015/1535 i Rozporządzeniem 1169/2011 i nie zostały one zrealizowane, ustawa powinna być uchylona. Sprawa niewątpliwie musi być wyjaśniona – być może istnieją jakieś argumenty i uzasadnienie dla pominięcia realizacji opisanych procedur unijnych?
Sprawa jest pilna, ponieważ obowiązek znakowania napojów i weryfikacji wieku kupujących zaczyna obowiązywać już za 3 (!) miesiące – od 1 stycznia 2024 r.
Chociaż idea i założenia ustawy są słuszne i zdecydowanie należy wspierać każdy projekt ograniczania lub całkowitego wyeliminowania spożycia napojów energetycznych przez dzieci i młodzież, to jednak nie wydaje się, aby pomysł zamieszczania dodatkowych informacji w oznakowaniu środków spożywczych bez uzyskania spójności z unijnymi przepisami dotyczącymi informacji na temat żywności był skuteczny i pomógł zrealizować zaplanowany cel.
O dalszych ustaleniach w sprawie będziemy jak zwykle na bieżąco informować.
Autorka: Izabela Tańska, Doradca ds. Prawa Żywnościowego, CEO, IGI FOOD LAW.
[1] Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1718).
[2] Dyrektywa (UE) 2015/1535 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 9 września 2015 r. ustanawiająca procedurę udzielania informacji w dziedzinie przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego (ujednolicenie) (Dz. U. UE. L. z 2015 r. Nr 241, str. 1).
[3] Informacje na temat TRIS https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/notyfikacja-przepisow-technicznych
[4] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004 (Dz. U. UE. L. z 2011 r. Nr 304, str. 18 z późn. zm.).
[5] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004 (Dz. U. UE. L. z 2011 r. Nr 304, str. 18 z późn. zm.).