Czy ustawa o zdrowiu publicznym jest nielegalna? (NAPOJE ENERGETYCZNE) (PODATEK CUKROWY)

Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw[1] weszła w życie 1 września 2023 r., z wyjątkiem art. 1, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2024 r.

Ustawa ta wprowadza m.in. wymagania dotyczące znakowania i sprzedaży napojów energetycznych.

Został przyjęty wymóg dotyczący przekazywania konsumentom nowej, obowiązkowej informacji na temat żywności przewidziany w art. 12n, zgodnie z którym: „Producent lub importer napoju z dodatkiem kofeiny lub tauryny jest obowiązany do oznaczenia opakowania jednostkowego wyrobu widoczną, czytelną oraz umieszczoną w sposób nieusuwalny i trwały informacją o treści „Napój energetyzujący” lub „Napój energetyczny”.

Na podstawie art. 18b. 1. przewidziano następujące sankcje: „Kto, produkuje lub importuje napoje z dodatkiem kofeiny lub tauryny, w opakowaniach jednostkowych niespełniających wymogów, o których mowa w art. 12n, podlega grzywnie do 200 000 zł albo karze ograniczenia wolności, albo obu tym karom łącznie.”

Konieczna procedura poprzedzająca przyjęcie przepisów – Notyfikacja nr 1?

Obowiązek notyfikowania projektów aktów prawnych, które zawierają przepisy techniczne, wynika z dyrektywy (UE)2015/1535, ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego.[2]

Nie każdy akt prawny musi być notyfikowany. Obowiązek dotyczy notyfikowania projektów aktów prawnych, które zawierają przepisy techniczne.

Zgodnie z art.1 ust. 1 lit. f Dyrektywy 2015/1535 przepisy techniczne to:
•    specyfikacje techniczne,
•    inne wymagania,
•    zasady dotyczące usług społeczeństwa informacyjnego,
•    przepisy zakazujące produkcji, przywozu, wprowadzania do obrotu i stosowania produktu lub zakazujące świadczenia bądź korzystania z usługi lub ustanawiania dostawcy usług.

Ocena czy projekt zawiera przepisy techniczne w rozumieniu dyrektywy 2015/1535/UE i czy podlega notyfikacji to OBOWIĄZEK MINISTRA WŁAŚCIWEGO – AUTORA PROJEKTU (§ 27 ust. 3 pkt 4 lit. b Regulaminu pracy Rady Ministrów)[3].

Mając na uwadze wprowadzone wymagania oraz sankcje wydaje się zasadne uznanie ich za przepisy techniczne. Tym bardziej, że do TRIS został złożony projekt ustawy w pierwotnym kształcie, który następnie został wycofany.

Z informacji uzyskanych od Krajowego Punktu Kontaktowego ds. Dyrektywy (UE)2015/1535 (TRIS) wynika, że projekt ustawy w przyjętym kształcie nie był przedmiotem procedury notyfikacji zgodnie z Dyrektywą UE 2015/1535.

Konieczna procedura poprzedzająca przyjęcie przepisów – Notyfikacja nr 2?

Również z przepisów szczegółowych dotyczących informacji na temat żywności (w tym znakowania) wynikają obowiązki dla państw członkowskich w sytuacji, jeśli chcą one przyjąć przepisy krajowe.

Zgodnie z art. 39 ust. 1 Rozporządzenia 1169/2011[4]:

Poza obowiązkowymi danymi szczegółowymi, o których mowa w art. 9 ust. 1 i w art. 10, państwa członkowskie mogą wymagać, zgodnie z procedurą określoną w art. 45, podawania dodatkowych obowiązkowych danych szczegółowych w odniesieniu do szczególnych rodzajów lub kategorii środków spożywczych, o ile jest to uzasadnione przynajmniej jednym z poniższych powodów:

1. a) ochroną zdrowia publicznego; [

Zatem warunkiem przyjęcia przepisów krajowych, w omawianym zakresie, jest realizacja procedury, o której jest mowa w art. 45 Rozporządzenia 1169/2011.

Artykuł  45 Procedura notyfikacji

1. W przypadku odesłania do niniejszego artykułu państwo członkowskie, które uznaje za konieczne przyjęcie nowego prawodawstwa dotyczącego informacji na temat żywności, zawiadamia wcześniej Komisję i inne państwa członkowskie o planowanych przepisach i podaje powody, które je uzasadniają.
2. Komisja zasięga opinii Stałego Komitetu ds. Łańcucha Żywnościowego i Zdrowia Zwierząt ustanowionego na mocy art. 58 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 178/2002, jeśli uzna, że taka opinia jest przydatna lub jeśli zażąda jej państwo członkowskie. W takim przypadku Komisja zapewnia przejrzystość tego procesu dla wszystkich zainteresowanych stron.
3. Państwo członkowskie, które uznaje za konieczne przyjęcie nowego prawodawstwa dotyczącego informacji na temat żywności, może przyjąć planowane przepisy po upływie trzech miesięcy od zawiadomienia, o którym mowa w ust. 1, o ile nie otrzymało od Komisji negatywnej opinii.

Biorąc pod uwagę sprawozdania Stałego Komitetu, a przede wszystkim terminy prac nad ustawą i jej przyjęcia, wydaje się mało prawdopodobne, że projekt ustawy został notyfikowany KE, na podstawie art. 45 Rozporządzenia 1169/2011.

Czy ustawa nie powinna być zatem uchylona?

Oprócz pytań dotyczących wątpliwości o charakterze proceduralnym, jest też wiele pytań do samej treści ustawy. Kilkanaście zadaliśmy autorowi projektu. Poniżej kilka wybranych:

1. Czy „informacje o treści” „Napój energetyzujący” lub „Napój energetyczny” stanowią nazwę żywności, o której jest mowa w art. 9 ust. 1 lit. a) Rozporządzenia 1169/2011[5] w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności?
2. Jeśli informacje o treści „Napój energetyzujący” lub „Napój energetyczny” stanowią nazwę żywności, o której jest mowa w pkt 1, to w jakim celu wprowadzono przepisy krajowe, skoro nazwa żywności jest obowiązkową informacją na temat żywności na gruncie unijnych przepisów prawa żywnościowego i musi pojawić się w oznakowaniu (etykietowaniu) środka spożywczego?
3. Jeśli informacje o treści” „Napój energetyzujący” lub „Napój energetyczny” stanowią nazwę żywności, to czy jest to „nazwa przewidziana w przepisach” w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. n) Rozporządzenia 1169/2011?
4. Czy jeśli informacje o treści” „Napój energetyzujący” lub „Napój energetyczny” stanowią nazwę przewidzianą w przepisach w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. n) Rozporządzenia 1169/2011, to powinny być również stosowane w odniesieniu do innych kategorii środków spożywczych (w których składzie znajduje się kofeina w proporcji przewyższającej 150 mg/l lub tauryna, z wyłączeniem substancji występujących w nim naturalnie), które posiadają własną nazwę przewidzianą w przepisach np. suplementy diety?
5. Czy ze względu na fakt, że słowo „Napój” w informacjach „Napój energetyczny” i „Napój energetyzujący” są w cudzysłowie i są napisane wielką literą, to w etykietowaniu również zawsze powinno być napisane z wielkiej litery?
6. Czy nałożenie na producenta lub importera obowiązku dotyczącego umieszczania informacji nie narusza przepisów artykułu 8 ust. 1 Rozporządzenia 1169/2011, który to określa podstawową odpowiedzialność za każdą informację na temat żywności?
7. Czy w związku z powyższym, jeśli umieszczenie informacji o treści” „Napój energetyzujący” lub „Napój energetyczny” jest obowiązkiem producenta lub importera to z odpowiedzialności za tę informację wykluczone są np. sieci handlowe, które mogą nie być ani producentem, ani importerem danego środka spożywczego, ale mogą być podmiotem odpowiedzialnym za informację na temat żywności (np. w przypadku marek własnych)?
8. Jakie jest uzasadnienie tego, że wymóg dotyczący identyfikacji produktu poprzez wskazanie nazwy nie dotyczy kluczowych form komunikacji z konsumentem, czyli reklamy (w tym w mediach społecznościowych) i prezentacji, a jedynie „oznaczenia opakowania jednostkowego” które zakładam należy rozumieć jako: „etykietowanie” w rozumieniu Rozporządzenia 1169/2011?
9. Informacje o treści” „Napój energetyzujący” lub „Napój energetyczny” mogą również stanowić element oznakowania innych produktów niż produkty objęte ustawą np. napój z ekstraktem z guarany i witaminami z grupy B. Czy fakt, że na rynku będą produkty oznaczone jako „napoje energetyczne” i część z nich będzie podlegała pod ustawę o zdrowiu publicznym, a część nie, nie wprowadzi w błąd i nie zdezorientuje konsumentów? W jaki sposób zaplanowano ograniczenie wprowadzenia konsumentów w błąd co do rodzaju produktu? Skąd sprzedający napoje energetyczne lub energetyzujące będą wiedzieli, czy to jest produkt, który mogą sprzedać osobie poniżej 18 roku życia czy nie, skoro różne rodzaje produktów mogą być oznakowane informacją „napój energetyczny” lub „napój energetyzujący”?

ZNACZENIE DLA FIRM

Jeśli w przypadku ustawy z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw konieczne były notyfikacje zgodnie z Dyrektywą 2015/1535 i Rozporządzeniem 1169/2011 i nie zostały one zrealizowane, ustawa powinna być uchylona. Sprawa niewątpliwie musi być wyjaśniona – być może istnieją jakieś argumenty i uzasadnienie dla pominięcia realizacji opisanych procedur unijnych?

Sprawa jest pilna, ponieważ obowiązek znakowania napojów i weryfikacji wieku kupujących zaczyna obowiązywać już za 3 (!) miesiące – od 1 stycznia 2024 r. 

Chociaż idea i założenia ustawy są słuszne i zdecydowanie należy wspierać każdy projekt ograniczania lub całkowitego wyeliminowania spożycia napojów energetycznych przez dzieci i młodzież, to jednak nie wydaje się, aby pomysł zamieszczania dodatkowych informacji w oznakowaniu środków spożywczych bez uzyskania spójności z unijnymi przepisami dotyczącymi informacji na temat żywności był skuteczny i pomógł zrealizować zaplanowany cel.

O dalszych ustaleniach w sprawie będziemy jak zwykle na bieżąco informować.

Autorka: Izabela Tańska, Doradca ds. Prawa Żywnościowego, CEO, IGI FOOD LAW.

Chcesz być na bieżąco ze zmianami prawa żywnościowego na poziomie krajowym i UE? Chcesz otrzymywać informacje o wyrokach i interpretacjach przepisów?

Zapytaj o IGI FOOD LAW ALERT igifoodlaw@igifoodlaw.com

Subskrybenci IGI FOOD LAW ALERT mają pełen zestaw informacji podany w bardzo przystępny sposób.

To bardzo duża pomoc w codziennej pracy!

[1] Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1718).

[2] Dyrektywa (UE) 2015/1535 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 9 września 2015 r. ustanawiająca procedurę udzielania informacji w dziedzinie przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego (ujednolicenie) (Dz. U. UE. L. z 2015 r. Nr 241, str. 1).

[3] Informacje na temat TRIS https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/notyfikacja-przepisow-technicznych

[4] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004 (Dz. U. UE. L. z 2011 r. Nr 304, str. 18 z późn. zm.).

[5] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004 (Dz. U. UE. L. z 2011 r. Nr 304, str. 18 z późn. zm.).